Om een verandering te laten slagen, moet er niet alleen aandacht zijn voor de bovenstroom, maar ook de onderstroom in organisaties. Wanneer een organisatie een beweging maakt naar een gewenste situatie moeten er allerlei zaken aangepast worden in de bovenstroom. Denk maar aan systemen waarmee organisatie werken, andere rolbeschrijvingen, misschien een nieuwe organisatiestructuur.

Het ontwikkelen van ander gedrag situeert zich echter in de onderstroom. Betekenisvol veranderen lukt pas als het systeem het psychologisch proces maakt van de oude naar de nieuwe situatie in die onderstroom. En net daar loopt het vaak mis. In heel wat organisaties waar ik kom, hopen directieleden en leidinggevenden dat aan enkele knoppen draaien in de bovenstroom voldoende is. De emoties die bij verandering komen kijken, vinden ze eerder lastig en willen ze liefst snel laten passeren. Zo werkt het jammer genoeg niet.  

Bij een verandering zoekt een systeem steeds naar balans. Elk systeem is immers gericht op het behouden van de status quo. Weet dus dat ieder systeem bij verandering zo snel mogelijk terug naar de gekende situatie wil. Weerstand is dus onvermijdelijk.

Wat levert het op?

• Betere samenwerking en communicatie: Als de onderstroom wordt aangepakt, worden verborgen spanningen en conflicten zichtbaar en bespreekbaar. Dit leidt tot betere samenwerking en communicatie binnen teams, omdat mensen zich gehoord en begrepen voelen. Alles mag er zijn en krijgt een plek.
• Duurzame verandering: Door aandacht te besteden aan de onderstroom, wordt de verandering duurzaam. Mensen zijn meer geneigd om nieuwe gedragspatronen te omarmen en vol te houden als ze begrijpen waarom de verandering nodig is en hoe het hen persoonlijk beïnvloedt.
• Verhoogde betrokkenheid en motivatie: Wanneer medewerkers betrokken worden bij het veranderingsproces en hun emoties en zorgen serieus genomen worden, voelen ze zich meer betrokken en gemotiveerd. Dit verhoogt de kans op een succesvolle invoering van de verandering.
• Snellere acceptatie van nieuwe werkwijzen: Als de onderstroom goed gemanaged wordt, zijn mensen sneller geneigd om nieuwe werkwijzen en systemen te accepteren. Ze begrijpen de noodzaak van de verandering en zijn bereid om hun gedrag aan te passen.
• Vermindering van weerstand: Weerstand tegen verandering wordt vaak veroorzaakt door angst en onzekerheid. Door aandacht te besteden aan de onderstroom, kunnen deze gevoelens worden aangepakt en verminderd, wat leidt tot minder weerstand tegen de verandering.